Starzenie się naczyń krwionośnych zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca, udaru mózgu oraz demencji. Proces ten przebiega powoli i przez długi czas pozostaje bezobjawowy, dlatego pierwsze problemy zdrowotne ujawniają się dopiero w momencie poważnych powikłań. Aby zwrócić uwagę na to zagrożenie, naukowcy z Uniwersyteckiej Medycyny w Magdeburgu opublikowali w prestiżowym czasopiśmie Nature – Signal Transduction and Targeted Therapy przeglądową pracę naukową. Autorzy opisują w niej mechanizmy prowadzące do usztywnienia naczyń, skutki tego zjawiska oraz sposoby jego spowolnienia. Do tej problematyki nawiązuje także magdeburski projekt badawczy „Cyfrowa prewencja sercowo-naczyniowa” (DIKAP) – największe obecnie badanie prewencyjne chorób układu krążenia w Niemczech.
Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów na świecie – tylko w 2019 roku pochłonęły blisko 18 milionów ofiar. Jednym z kluczowych czynników jest właśnie starzenie się naczyń: arterie tracą elastyczność, rośnie ciśnienie tętnicze, a narządy są gorzej ukrwione. Skutki obejmują niewydolność serca, choroby nerek oraz demencję. „Nasza praca jasno pokazuje, że sztywność naczyń jest jednym z najwcześniejszych i najważniejszych markerów chorób sercowo-naczyniowych, a zarazem punktem uchwytu dla spersonalizowanej prewencji” – podkreśla dr med. Patrick Müller, współautor badania i asystent w Klinice Kardiologii i Angiologii UM Magdeburg.
Saksonia-Anhalt jako model regionu demograficznego
Saksonia-Anhalt to region szczególnie dotknięty problemem. Społeczeństwo należy do najstarszych w Niemczech i obciążone jest wysokim odsetkiem czynników ryzyka, takich jak nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, otyłość, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe i brak aktywności fizycznej. To przekłada się na większą liczbę przypadków niewydolności serca, udarów i zawałów, a w efekcie – najniższą w kraju średnią długość życia.
„Saksonia-Anhalt jest modelowym przykładem tego, co czeka inne regiony Europy w najbliższych latach. To również szansa na opracowanie strategii prewencji, które mogą mieć zastosowanie w całej Europie. Nawet 80% chorób układu krążenia można by uniknąć dzięki skutecznemu leczeniu czynników ryzyka i wczesnemu wykrywaniu starzenia się naczyń” – zaznacza prof. dr med. Rüdiger Braun-Dullaeus, dyrektor Kliniki Kardiologii i Angiologii UM Magdeburg.
Mechanizmy i możliwości prewencji
Naukowcy opisują, jak procesy zapalne, odkładanie się wapnia czy przebudowa mięśniówki naczyń przyspieszają ich starzenie. Jednocześnie wskazują kierunki prewencji:
- wczesne wykrywanie za pomocą nowoczesnych metod, np. analizy fali tętna,
- cyfrowe programy prewencyjne stabilizujące ciśnienie, masę ciała i glikemię,
- nowe koncepcje terapeutyczne łączące farmakoterapię, zmiany stylu życia i cyfrowe wsparcie pacjentów.
„Arterialna sztywność naczyń to jeden z najważniejszych wczesnych wskaźników chorób układu krążenia, a mimo to nie jest rutynowo stosowana w opiece zdrowotnej. Potrzebujemy ujednoliconych standardów pomiaru i lepszych zasad refundacji, by wiedza ta realnie służyła pacjentom” – mówi prof. Braun-Dullaeus.
W tym celu badacze proponują tzw. „arterial stiffness framework” – koncepcję opisującą mechanizmy starzenia się naczyń i umożliwiającą standaryzację działań diagnostycznych i terapeutycznych. Celem jest wprowadzenie pomiaru sztywności naczyń do codziennej praktyki klinicznej.
Największe badanie prewencyjne w Niemczech
Praktycznym rozwinięciem badań jest projekt DIKAP, rozpoczęty w maju 2025 roku w Magdeburgu. To największe w Niemczech badanie telemedycznej prewencji chorób sercowo-naczyniowych. „Chcemy pokazać, jak wyniki badań można przełożyć na praktykę i jak cyfrowa prewencja może poprawić zdrowie naczyń w dłuższej perspektywie. Dzięki nowym technologiom możemy blisko monitorować pacjentów i zapobiegać chorobom, zanim się pojawią” – wyjaśnia dr Müller.
Do badania nadal poszukiwani są uczestnicy – kobiety i mężczyźni powyżej 40. roku życia z nadciśnieniem oraz co najmniej jednym dodatkowym czynnikiem ryzyka, takim jak palenie, otyłość, cukrzyca czy brak aktywności fizycznej. Warunkiem udziału jest brak przebytych zawałów lub udarów.
Badanie powstało we współpracy z Helmholtz Zentrum München (PD dr med. Katharina Lechner), a finansowanie zapewniły m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRE) i Niemieckie Centrum Zdrowia Psychicznego (DZPG).
Źródło: Signal Transduction and Targeted Therapy, Arterial stiffness and vascular aging: mechanisms, prevention, and therapy
DOI: https://doi.org/10.1038/s41392-025-02346-0
